Türk kavimlerinin en eski zamanlardan beri en çok kullandıkları takvim sistemi on iki hayvanlı takvim sistemidir.
Bu takvimde Dünya’nın ömrü 3.600.000 yıldır.
Bu süre 360 ven'dir.
1 ven 10.000 yıl.
12 yıl 1 devir.
1 yıl 12 aydır.
1 ay 4 hafta ve 30 gündür
1 gün 12 “Çağ”
1 Çağ 2 saat
1 gün 24 saat
Yılbaşı olarak gece-gündüz eşitliğinin yaşandığı 21 mart, Nevruz günüdür.
1- Sıçgan (sıçan) 7- Yund (at)
2- Ud (öküz) 8- Koy (koyun)
3- Pars (pars) 9- Biçin (maymun)
4- Tavışgan (tavşan) 10- Tagaku (tavuk)
5- Nek (timsah) 11- İt (köpek)
6- Yılan (yılan) 12- Tonguz (domuz)
Asıl adi 12 hayvanlı Türk yıllığı olan bu takvim, Gök Türkler’de, Uygur Türkleri’nde, Tuna-Bulgar Türkleri’nde, İtil Bulgar Türkleri’nde ve daha önceleri de büyük ihtimalle Hun Türkleri’nde kullanılmıştır. Gök Türk yazıtları, Uygur kitap ve hukuk belgeleri, Tuna Bulgarları’nın yazıtları, Bulgar Hakanları Listesi bu takvimle tarihlendirilmiştir. Hatta, Manas Destanı’ndaki bazı olaylar bile On İki Hayvanlı Türk Takvimi ile tarihlendirilmiştir.
Köl Tigin yazıtında ölümüyle ilgili şu bilgi yer almaktadır:
“Köl Tigin koyn yılka yiti yigirmike uçdı. Tokuzunç ay iti otuzka yoğ ertürtümüz. Barkın bedizin bitigtaşın biçin yılka yitinç ay yiti otuzka kop alkdımız. Köl Tigin özi kırk artuki yiti yaşında bulut bustadı.”
“Köl Tigin koyun yılında (birinci ay) on yedinci günde uçtu. Dokuzuncu ay yirmi yedinci günde yas töreni tertip ettik. Türbesini resmini kitabe taşını maymun yılında yedinci ay yirmi yedinci günde hep bitirdik. Köl Tigin kendisi kırkyedi yaşında bulut çöktürdü” (Köl Tigin Kuzeydoğu Anıtı) .
Bilge Kağan’ın ölümü için ise şu bilgiler bulunmaktadır:
“Bunça kazganıp kangım kağan ıt yıl onunç ay altı otuzka uça bardı. Lazgın yıl bişinç ay yiti otuzka yoğ ertürtüm.”
Bu kadar kazanıp babam kağan köpek yılı onunca ay yirmi altıda uçup gitti. Domuz yılı beşinci ay yirmi yedide yas töreni yaptırdım” (Bilge Kağan Güney Anıtı 10 satır).
1 - Sıçan Yılı: Karışıklık kargaşılık ve kan dökme çok olur; Hırsızlar yol kesiciler çoğalır halk yerdeki böceklerden zarar görür; bazı yerlerde rahatlık ve huzur olur; valilere ve divan ehline noksanlık ve ziyan yüz gösterir. Bu yılda yağmur orta halli olur.
2-Sığır Yılı: Sığırlar döğüşgen olmasından bu yıl savaşlar çoğalır. Dert ve baş ağrıları çoğalır kış soğuk geçer mevsim kendi tabiatına az uyar havalar değişik olur soğuktan meyvelere afet erişir etrafı alemde fitne ve karışıklık çok olur insanlarda bey ve sultanlarda keder çoğalır.
3- Pars Yılı: Hükümdarlar birbirine şüpheli nazarla bakarlar ve makam kavgasına girişirler; ahid bozuculuk ederler. Yemiş az olur. Hayvanlara afet az gelir. Kış kısa ve soğuk olur; göze ve ırmakların suyu çok olur.
4 - Tavşan Yılı: Bazı yerlerde hastalık ve ölüm bilhassa kadın ve çocuklarda çok olur. Hükümdarlar adalet ve insafa meylederler eğer zulüm vaki olursa adalet sebebi ile olur. Yağmur çeşme ve ırmak suları bol olur. Meyve ve her nimet çok olur.
5- Ejder Yılı: Bu yıl çok yağmur yağar ve bolluk olur. Savaş ve kan dökücülük çok olur. Mahsul bol olur. Genel olarak, sakin, huzurlu, güzel bir yıl olarak sayılmaktadır.
6- Yılan Yılı: Bu yıl meyve çok az olur yıl kurak kış soğuk ve uzun olur. Yılan sıçan ve karınca bazı yerlerde çoğalır. Hükümdarlar beyler arasında düşmanlık olur. Halk arasında hile artar türlü hastalıklar meydana çıkar. Bazı yerlerde veba olur.
7- At Yılı: Bu yıl karışıklık fitne ile gelir ve savaşlar ortaya çıkar. Yaz hoş, hububat çok olur; dört ayaklılar arasında hastalık yayılır. Kış gayet yumuşak ve uzun olur; meyvelere afet erişir.
8- Koyun Yılı: Bu yılda nimetler bollaşır; insanlar iyilik ve hayra yönelirler; yağmur çok yağar gerçi fitne ve karışıklık çıkarsa da çabukça sükun bulur ve asayiş yerine gelir.
9- Maymun Yılı: Çok muharebe ve mücadele olur reaya ve göçebelerin malı çok olur; büyükler ve eşraf birbirleriyle mevki kavgasına düşerler. Bu yılda meyvelere afet erişir. At deve gibi büyük hayvanlarda çok telefat olur.
10- Tavuk Yılı: Hastalık çok olur bazı yerlerde zelzele tahribat yapar alış veriş kesilir eşya pahalanır bazı yerlerde büyük savaşlar olur. Hububat az olur. Hayvanat çoğalır.
11- İt Yılı: Fitne karışıklık ve kan dökücülük at ve katır ölümü olur hayvanların kıymeti artar; hırsızlar ve yol kesiciler çoğalır kış gayet soğuk geçer çok hastalık olur.
12- Domuz Yılı: Hükümdarlar arasında muhalefet olur; Tehlikeli hastalıklar çoğalır. Hırsız ve yol kesiciler artar. Meyveler bollaşır.
 |
| Kubadabad Sarayı Çinileri, hayvan figürleri |