TÜRK MİTOLOJİSİ / TURKISH MYTHOLOGY

            

TANRILAR

1.İyilik Tanrıları

2.Kötülük Tanrıları

1. Totemik Tanrılar; Şamanlarda bir totemi bulunanlardır.
2. Animist (Zoomorf) Tanrılar ; Aslan,at,kurt,boğa,kartal,grifon gibi bazı hayvanların şekline bürünmüş olan tanrılardır.
3. Naturist Tanrılar ; Gök,güneş,ay,yıldızlar,fırtınalar,gök gürültüleri ,yıldırımlar,ağaçlar,dağlar,taşlar,denizler,sular gibi tüm doğa olaylarını yapan ve onun şekline bürünmüş olan tanrılardır.(Her olayın her şeyin tanrısı olduğuna inanıyorlar)
4. Antromorf Tanrılar ; İnsan şeklinde olan tanrılar.Başta ülgen ve ailesi…
5. Tanrılaştırılanlar ; Hanlar,krallar,kahramanlar,,,Örn : Oğuz hanın dört oğlu gibi…

TOTEM: İlkel toplumlarda topluluğun kendisinden türediği sanılarak kutsal sayılan hayvan veya  ağaç.

KARA HAN (KAYRA)

Tanrıların atasıdır.Kozmik alemi ve bütün varlıkları yaratandır.Ülgen,Kızagan ve Meryem adında üç oğlu vardır.Şaman dualarında Kızağan ve Meryem Ülgenin emrinde bulunan iyi ruhlar olarak tanımlanırlar.Gün Ana ve Ay Dedenin oğludur,Gün Ana insanlığın ilk büyükannesi,Ay Dede de ilk büyük babasıdır.

ÜLGEN

• Altaylarda,Karahan’ın oğlu ve en büyük tanrıdır.
• Yeryüzündeki bütün varlıkları yaratan odur.
• Ay ve güneşin ötesinde,yıldızların üzerinde yaşar.
• Onun huzuruna giden yolda yedi,bazı rivayetlere göre dokuz engel vardır.
• Ülgenin huzuruna giden bu yol ancak erkek şamanlara, ayin yaptıkları zaman açıktır.
• Bununla birlikta erkek şaman bile ancak,beşinci engel olan demiz kazık yıldızına kadar ulaşabilir ve geriye döner.
• Ülgenin sarayı ve altında tahtı vardır.İnsan şeklindedir.
• Şaman dularında “ak ayaz,ayazkan,yaratıcı,yıldırımcı” olarakta  vasıflanabilir.

ÜLGENİN YEDİ OĞLU

1. Karakuş
2. Karşıt
3. Bura-Kan
4. Burça-Kan
5. Yaşıl-Kan
6. Er Kan
7. Bakt Kan

Ülgenin Ak kızlar ve Kıyanlar diye dokuz kızı vardır.Ülgenin kızları aynı zamanda esin perilerdirler.Ülgenin kızları aynı zamanda temsilen yapılan kuklalarla Şaman’ın “Manyak” adı verilen elbisesinin beline iliştirilmektedirler.

ADA KUTAY: Ülgenin bir başka adıdır.

AK TOYUN: Yakut Türklerinde Ülgen.

KUTAY HAN: Büyük tanrı anlamına gelir. Moğallar da baş tanrıya verilmiş addır.

TENGERE KAAN:  Uygurlar da dünyayı yaratan ve idare eden büyük tanrı.

Gökyüzünün en yüksek katında oturur,aşağı katlardaki tanrılar onun emrindedir.Kaşgarlı Mahmud “Divan-i Lügatüt Türk” te ona inanları kafir olarak adlandırmıştır.

ERLİK HAN

·         Altaylarda, Kara Han’ın oğludur.Yer altı tanrısıdır.

·         Kara Han tanrıların atasıdır,ilk yaratılan insanlara kötülük etmeye ve onları baştan çıkarmaya başlayınca  Kara Han onu yer altına göndermiştir.

·         Yer altında yaşar,orada kara bir güneş yaratmış onun kara ışığıyla yeraltını aydınlatmıştır.

·         Evi demirden,ocağı balçıktan olan bir sarayı vardır.Kapıda gümüşten yapılmış bir tahtı vardır.Elinde yeşil demirden bir kılıç ve yassı demirden bir kalkan tutar.Eğerlenmiş dokuz boğa devamlı emrindedir.

·         Tasvirlerde gözleri ve kaşları kömür gibi kara,dizlerine kadar uzayan çatal bir sakalı,kıvırcık saçları, yaban domuzunun azı dişlerine benzeyen büyük bıyığı şeklinde gösterilmektedir.

·         Bütün kötü ruhlar onun emrindedir.

·         Beş oğlu iki kızı vardır.

·         Yer altı dokuz kata ayrılmıstır.Her bir katın Erlik Han’a bağlı kötü ruhları temsil eden dokuz tanrı yer almaktadır.

·         Erlikin gazabından korunmak için en makbul olanı koyu renkli At kurban edilmesidir.Kurban derisinin bozulmaması çok önemlidir.Tanrının payı kurban kesilen yerde bir sırık üzerine bağlanarak dikilir.

AK HAN

·         Büyük tanrı Ügen’in dört oğlundan birisidir.

·         Bunlar dört renkle isimlendirilmiştir.

·         Dört yönde bulunan Türk yurdunu bunlar ifade ederler.

Yeşil Han‘ın idaresinde olan   koyun(keçi) idi.

Ak Han’ın         “               “    it idi.

Kızıl Han’ın       “              “    kuş idi.

Sarı Han’ın         “               “  domuz idi.

·         Yılda  bu tanrılara bir kez kurban kesilir.Her birisi için sonbahar başında temsil ettiği hayvan veya o  hayvanın yavrusu kurban edilir.

ALASBATLI: Yakut Türklerinde ağılların ve kümeslerin tanrısıdır.

ARAH: Yakut Türklerinde yer altı aleminde insanların cezalarını düzenleyen tanrı ayarındaki hakimlerden biri.

AYATA: Altay Türklerinde göğün altıncı katında oturan büyük tanrıdır.

TÜRK MİTOLOJİSİNİN KAYNAKLARI

1.      Çin kaynakları,

2.      Rus kaynakları,

3.      Orta Asya’ da keşif yapmış batılılar,

4.      Orta Asya’ da bulunan yazılı taşlar.

 Ayrıca bakınız diğer yazımız "Orta Asya Türklerinde Tanrılar ve Tanrılaşanlar"