Aşkın ilk kaleme alındığı yıllara, zaman yolculuğumuzda milattan öncelere gitmek farklı ve o kadar da iyi olacaktır. Milattan önce 630'lu yıllarda Lesbos (bugünkü adı Midilli) adasında bir kız çocuğu dünyaya geldi. Güneş gibi aydınlatıyordu, bir ışıktı o kız çocuğu…
İşte o küçük kız çocuğu "Sappho"
M.ö. 630-380 yıllarında Antik Yunan edebiyatında epik şiirden lirik şiire geçişin simgesi ve döneminin en önemli şairlerindedir. Lezbos adasının yerel lehçesiyle özlü bir dil kullanarak yazdığı aşk ve doğa şiirleriyle ünlenmiştir.
Her şeyden önce, bir aşk şairidir Sappho, bir aşk ve doğa şairidir. Bir Afrodit kültü rahibesi olan Sappho, bağlı bulunduğu kültün de kendisine vermiş olduğu rahatlığa dayanarak özgürce içinden geleni söylemiş, açık ve yürekli bir tutum sergilemiştir. Dilindeki bu içtenlik, açıklık sayesinde eserleri ve tüm benzerlerini ardında bırakarak yüzyılların ötesine geçmeyi başarmış bazen çağlar boyu övünülmüş bazen de eleştirilmiştir.
"Gel bana Giritlerden
Bu kutsal tapınağa
Güzelim elma koruna senin
Sunakları günlük kokan"
… derken din, aşk ve doğa örgüsü Sappho'nun kişisel tınısını ele verir. Mitolojik göndermeleri aşkla ilgilidir. Sappho'nun aşkı bizim aşkımızdan daha farklıdır. O bütün şiirlerini Aphrodite'ye adamıştır. Sappho'daki aşk duygusu Aphrodite tapımından ayrı düşünülemez. Aphrodite bir aşk tanrıçası Sappho onun bir yakarıcısıysa şair her zaman sevginin aşkın hizmetinde demektir. Ve bu yaşam biçimini dizelerinde özgürce dile getirir.
Sappho, şiir deneyimini Lesbos okulunda, Musalar'a hizmet edenlerin evinde Ada'nın ve İonia'nın soylu kızlarına aktarır. Sappho, aşk şairi olduğu gibi ayrı zamanda bir eğitmendir.
Sappho'nun şiir tarihindeki yerine bakmak istersek Azra Erhat'ta "Eusebius ozanın 45. Olimpiyat'ın ikinci yarısında Sappho'nun en verimli çağını yaşadığını söylemektedir. Bu dönemde insanlık yaşam görüşleri yönünden kökten değişiklikler geçiriyor. Bugün bu değişikliklerin amaçları çok aşılmıştır ama, o çağ için bir devrim söz konusudur. Uygarlığın en önemli aşamalarından biri olmuştur." Burada anlatılmak istenen Sappho'nun şiirlerinde bahsi geçen ve erkeklere karşı hiçbir şiir yazmaması, kadınları öven şiirlerin bulunmasıdır. Belki de burada Sappho'nun şiirlerinde; anlatmak istediği aşkın, cinsel kimlik veya yönelim fark etmediği olabilir. Sappho şiirlerini kadınlara atıfta bulunarak, aşkını şiirleriyle sevdiklerine aktaran bir şairdir. Kısaca özetlemek gerekirse döneminde birçok eleştiri ve övgü alan Sappho'nun şiirlerinde kadına karşı aşk ilan etmesi o çağ için devrim niteliğinde olmuştur. Özgürce yaşamak insana yakışır. Bize düşen çağında devrim yaşatan Sappho'yu cinsel yönelimi yargılamak olmamalı, bıraktığı mirasa sahip çıkmak olmalıdır. Gelin biz Sappho'yu lirik şiirleriyle analım.
Battı ay
Yedi karanfilli Süreyya
Gece yarısı, akıyor zaman
Uyuyorum tek başıma…
KAYNAKÇA
Azra Erhat, Mitoloji Sözlüğü, İstanbul, 2012
Sappho, Şiirler, Türkçesi Cevat Çapan, İstanbul, 1972
Sappho, Şiirler " Çeviri ve üzerine Konuşmalar" Azra Erhan, Cengiz Bektaş, İstanbul,1978
MESUT ÇELİK