Günümüzde doğu Anadolu'nun kuzeyi ve doğu Karadeniz bölgesinde günümüze ulaşan Gürcülere ait mimari yapılar bulunmaktadır. Bu yapılar kısaca incelendiğinde bazilıkal, rotondo ve serbest haç plana sahip olduğu görülmektedir.
 |
| Haho Manastırı |
Barhal manasıtır ve Dört Kilise bazilikal plana sahiptir. Bunların dışında Rotonda plana sahip olan Bana katedrali de görülmeye değerdir. Tbeti, Haho, Öşk ve İşhan manastırları serbest haç plana sahip güzel Gürcü mimarisi örnekleridir.
Kiliselerde genellikle bir podyum üzerinde üç basamak yükselmektedir. Düzgün kesme taş ana malzeme olarak kullanılırken, kör niş, sağır kemer ve yırtmaç niş yapıları hareketlendirmek için kullanılmıştır.
 |
| Öşk Manastırı |
Duvar resimlerine baktığımızda, Dolişan manastırında; apsis duvarında, yan yana dizilmiş üzerlerinde haç işlemeleli atkıları olan din adamları sahnesi yer almaktadır. Yine apsiste son mahkeme sahnesi de görülmeye değerdir Kubbe kasnağında yapının maketini sunan, Simbat, batısında Mikael, doğusunda Gabriel ve önünde Aziz Gabriel ile birlikte kompozisyon oluşturmaktadır
 |
| Dört Kilise, Apsis kubbesi |
Haho manastırında kubbe iç yüzünde eteklere doğru mavi renk içinde, İlyas'ın göğe yükseliş sahnesi, kubbe merkezinde meleklerin taşıdığı haç sahnesi bulunmaktadır. İşhan manastırına bakıldğında batı haç kolu batı duvarında freskler bulunmaktadır. Kubbe kasnağında peygamber tasvirleri, üzerinde asa tutan melek, rulo tutan Aziz- Asker tasvirleri yer almaktadır. Kubbe eteğinde ise Zekeriya'nın rüyası le at arabalı aziz tasvir edilmiştir. Öşk kilisesinde apsis yarım kubbesinde incil konulu sahne ile figürler, Meryemin ölümü, güney haç kolunda Bana kathedrali sahnesi yer almaktadır. Başka bir duvar resmi yine apsiste üst bantta Meryem ve havari tasviri, alt bantta din adamları, meleklerin taşıdığı İsa tasviriyle Dört kilise manastırında karşımıza çıkar. Gürcü duvar resimlerinin nadide örnekleri arasındadır.
 |
| Dört Kilise Manastırı |
Dört Kilise Manastırı, 965'ten önce yapıldığı öne sürülmüştür. Adı ilk 1031'de Gürcü yazmalarında yer almaktadır. 978 yılında Kral David Kropalat onarımı yaptırmıştır. Bazilikal plana sahiptir. Barhal Manastırı 961-973 yıllarında Kral Magistros tarafından yaptırıılmıştır. Günümüze bir kilise ve iki şapel ulaşmıştır.Üç nefli bazilikal plandadır. Tbeti Katedrali, Aşot Kuhi taarafından 899 yılında yaptırılmış olup Meryem Ana'ya adanmıştır. Rotondo plana sahip Bana katedrali 889-923 yılları arasında Ademe tarafından inşa ettirilmiştir. Dolişan Manastırı Bagrat tarafından inşa ettirilen diğer bir Gürcü yapısıdır. 10.yüzyılın ilk yarısına tarihlendirilmektedir.Krakapat David tarafından inşa ettirilen ve Meryem Ana'ya adanan bazilikal planlı Haho(Hahuli) Manastırı 1001 yılına tarihlenir. İşhan Manastırı ve Öşk Manastırı da 11.yüzyıla tarihlenen diğer Gürcü yapılarıdır.
 |
| Haho Manastırı |