BİZANS EVLERİ / HOUSES OF BYZANTINE

                          
         Oikos : Ev        Oikia : Evler
     Geç Roma – Erken Bizans  konutları iki ana form da yapılıyordu. İnsula (apartman tipi) tipi, Domus (özel konutlar). Örneğin insula tipinde 2 konut saptanmıştır. Araştırmacılar alt katın tonozlu dükkan şeklinde, üst katlarda ise dörtgen odalardan oluşan birimlerin olduğunu söylerler. 

  Geç dönem insulalarına karşı kayıtlar yoktur. Fakat yazılı kaynaklar bu tip evlerin Konstantinapolis’te olduğunu belgelerler. Kaynaklarda 5 katlı Pentarophoi diye evlerden üst katta oturan aileler hayvanları ile yaşıyorlardı. Gelir düzeyi düşük kişilerdi. Domus tipi evler ise peristyl tarzındaydı. Bu tipte ortada bir atrium bulunur. Bu atrium un etrafı odalarla çevrilidir. Bir veya iki katlıdırlar. İçlerinde hamam, mutfak, depo, tuvalet gibi bölümleri olan yapılardır. 7. yy a kadar misafir odalarının üst katta olduğu söylenmektedir. Yeni bir ev inşa etmek ve eski olanı onarmak ile ilgili pek çok kanun maddesi yapılmıştır. Mesela kanuna göre evler arasında ki mesafenin en az 12 yunan fiti olması gerektiğini söylüyordu. Eski bir evin tamirine izin verilirdi. Ama orijinal görüntüsü değiştirilmemesi şartı ile. Özellikle başkent Konstantinapolis de bir yapının diğer evin manzara ve ışığını kesmesi engellenmiştir. Bunun yanında balkonların caddeye bakan yükseklikleri de kanunla belirlenmiştir. Asla balkondan merdivenle caddeye inilmezdi. Çünkü bu merdivenler gün içinde sokak trafiğini etkileyebilir, yangın zamanında ulaşımı etkileyebilirdi. Yapılan kazılarda Bizans kasaba evlerine rastlanmıştır.

   
Çeşitli tiplerde evler görülmüştür. Bunlar merkezde peristyl içermeyen bir açık alan etrafında açılan ve dikdörtgen planlıdır. Zeminde ki odaların içerisinde pitos’lar vardı. Bu pitos lar depo olarak kullanılırdı.  Zemin kat ayrıca ahır olarak da kullanılıyordu. Çalışma odaları da zemin kattaydı. Yaşam mekanları üst kattaydı. Bir diğer konut şeması ise bahçesiz evlerdi. Bu evlerin önünde bahçe yoktu veya bazılarının önünde küçük bahçe olurdu. Antik yapılardan devşirilen parçalarla inşa edilmişlerdi. Odaları çok küçüktü ve hiçbir simetrisi yoktu.  Yine kazılarda ve yazılı kaynaklarda başkent Konstantinapolis’in varoşlarında bu tarz düzensiz evlerin bulunduğu tespit edilmiştir. Kırsal evlerin genelde gösterişsiz olduğu bilinir. Ahşap veya kerpiç malzeme ile inşa edilmiştir. Bir veya en çok iki odalıdır. Önlerinde küçük bir avlu bulunmaktadır. Evlerin dekorasyonları genelde sadeydi yalnızca önemli malikanelerin ve sarayların cepheleri hareketli bir görünüme sahipti. Erken dönem peristyl li evlerin odalarının zeminleri mozaiklerle kaplı duvarları belli bir seviyeye kadar mermer kaplama, üst seviyeler ise renkli boyalarla bezemeliydi.

           EPHESOS EVLERİ

            AŞK EVİ
       Yapı, Kuretler caddesi ile mermer caddenin kuzeydoğu köşesinde yer alır. Mermer caddeye koridorla açılmaktadır. Bir sarnıcı ve kuyusu vardır. Orta bizans dönemi siyasi, askeri, ekonomik nedenlerden dolayı Bizanslılar kötü durumdaki konutlarda yaşarlardı.  Efeste ki konutlar erken dönem Bizans konutları için iyi örneklerdir. Peristy tarszındadır. Yamaç evler 1 grubu bugün kötü durumdadır. Kazılıp bırakılmıştır.  Yamaç evler 2 grubu bugun gezilen bölümdür.  Peristy tarzı ev; ortası avlulu pencereleri avluya bakan 2 katlı odalar mozaiklerle süslü, duvarları belli bir seviyeye kadar mermer kaplıdır.Üst kesimler ise sıvalı ve boyalıdır. Gelir düzeyine göre bazı evlerin tavan örtülerinin içte cam mozaiklerle döşeli olduğu tespit edilmiştir.Bahçelerinde sürekli akan çeşmeleri bulunur.Bunun yanında su kesinti dönemleri için de kuyular bulunmaktadır.  Avlunun zemini mermer ile kaplıdır. Evlerin en az 1 ya da 2 odası alttan ısıtmaya sahiptir. Zemini mermerle döşelidir. Duvarlarında yer yer görülen fresko izlerinin içinin orijinalde süslü olduğu görülür.  Kazılar bu yapı kompleksinin ilk inşasının hellenistik döneme kadar indiğini gösterir. Son evreler erken bizans dönemine(4.yy) tarihlendirilir. Evin 7.  yy a kadar kullanım gördüğü kabul edilir.

YAMAÇ EVLER – 1   YAMAÇ SARAY
             Bülbül dağının kuzey eteklerinde yer alır.  İnşa malzemesi olarak taş ve tuğla kullanılmıştır.
   Helennistik dönemde bu kesimin peristy li evlerle dolu olduğu anlaşılmaktadır. 
   Günümüzdeyalnızca güneydoğu köşede bir ev kalmıştır. Avlunun zemini taş ile döşenmiştir.
      Mermer sütunların başlıkları iyonik tarzdadır.Kazılarda bu konutların bazı kesimlerinin 3 metreye kadar çıktığı görülür.Alt kesim mermer üst kesim freskoludur. İlk inşaatlar M.Ö. 4. yy a kadar iner. Çeşitli  dönemlerde kullanılan evler 6. yy a kadar kullanılır.


YAMAÇ EVLER II
            Bülbül dağının kuzey eteklerinde, Kuretler caddesinin batı ucunda eğimli bir arazi üzerinde yer alır. Peristy tarzında evlerden oluşur.  Revakların üzeri kapalı avlu açıktır. Havalandırma ve ışık buradan sağlanır.   Sokağa açıklık nadiren görülür. Eğimli yamaçta birbirinin üzerine binmiş evlerin birden fazla ısıtmalı odası bulunur. Evlerde çeşme, wc, ve sürekli su vardır. Ayrıca avlu da su ksintisi için kuyu vardır. Sular artık merdivenli sokak sisteminin  altındaki kanalizasyona bağlanarak tahliye edilir. Alttan gelen sıcak sular duvarıda ısıtmaktadır. Bu evlerin tarihçesi M.S. 1. yy a kadar iner. M.S. 4. yy da meydana gelen büyük deprem sonrası tamirat geçirmiştir. Evler 7. yy a kadar kullanılır. Muhtemelen 614 depremindeki yıkımdan sonra terk edilmiştir. İçleri moloz dolmuştur.Hem atrium hem de odalar mozaiklidir. Siyah-beyaz kompozisyonlar ve geometrik kompozisyonlar görülür.

       SARDES EVLERİ

          Erken döneme tarihlendirilmektedir. 2. – 7. yy  Kazılarda eski İzmir- Ankara yolunun kenarında otuzdan fazla mekan ortaya çıkarılmıştır.Bazı mekanların duvarlarında çok çeşitli işçilik dikkat çekmektedir. Bu da söz konusu yaşam birimlerinin uzun yıllar kullanıldığını ve onarımlarla yenilendiğini gösterir. (2. – 7. yy) Konutlardan bir tanesi peristylidir. 5. yy tarihli bu birimlerin zemini pişmiş toprak levhalarla kaplıdır.Fresk motifleri vardır.Mekanların birinin içinde mermer masa vardır. Buranın yemek odası olduğu düşünülüyor.  Bu kompleks mekanlar, tıpkı Ephesos örneğinde olduğu gibi 7. yy da terk edilmiştir.

APHRODİSİAS EVLERİ

    Doğu Propylon’daki Ev : Peristyl avlulu plan şemasına sahiptir. Duvarlarında kabayonu taş, kısmen tuğla kırıkları görülmektedir. Evin sadece bir kısmı kazılmıştır. Revakların gerisinin mazaikle kaplıdır. Avluya kuzeyden açılan odanın da zemini mozaikle döşenmiştir. Mekanın batısındaki odada kuyu yer alır. Mozaiklerine dayanılarak 5. yy’a tarihlendirilmektedir.

     Aphrodisias Felsefe Okulu ( Kuzey Temenos Bölgesi )
   Aphodit tapınağının Kuzey Temenos duvarına bitişik inşa edilmiştir. Duvarlarında küçük dikdörtgen prizma biçimli taşlar kullanılmıştır. Aralarında düzensiz biçimli tuğlalar görülür. Ana giriş doğu’dadır. Oradan peristyli avluya geçilir. Batıda apsisli salon yer alır. Apsis batıdadır. Burası kuzeydeki mekanlarla 3 kapı ile bağlantılıdır. Mekanın zemini ve duvarları orijinalde mermerle kaplıydı. Apsis kısmının zemini 1 basamak yükseltilmiştir. Burası yemek odası olmalıdır. Apsisli mekanın güneyinde diğer 2. peristyl yer alır. Yapının güneyine bitişik temenos duvarı M.S. 2. yy a tarihlendirilir. Ev de bu tarihten sonra inşa edilmiş olmalıdır. Araştırmacılar evi 3. yy a tarihlendiriyor. Yapının Atina’daki felsefe evleri planında olması nedeniyle felsefe okulu olarak kullanıldığı düşünülüyor. 9. yy’a kadar iskanın devam ettiği ama sonraki kullanımlarında konut amaçlı olduğu düşünülüyor.

   Su Kanalı Bölgesi Kuzey Bizans Evi
   Bu evinde sokağa açılan avlusu ve bu avluya bakan çeşmesi var. Hamam olarak kullanıldığı bir birimi olan kompleks bir konuttur. Bu evlerin uzun süre kullanıldığı bilinmektedir. Duvarları almaşık teknikte inşa edilmiştir. Orijinalde içi sıvalı, zemini ve duvarların belli seviyeye kadar mermerle kaplıdır. Mekanların birinde opus sectule döşemesi tespit edilmiştir. Çağdaşları ile aynı seviyededir. Duvar tekniği açısından Efes evlerine benzer. 


        KAPADOKYA EVLERİ

       Anadolu da Bizans konutlarından söz ederken yer altı konutlarına da önemli bir yer ayırmak gerekir. Bu evlerin Kapadokya evleri kısmen bilinmektedir. Ancak kaya içine oyulmuş çok sayıda evin bulunduğu Kırşehir ve Karaman gibi bölgelerde vardır. Bu yörelerde dağ yamaçlarına kazınmış evler henüz ayrıntılı olarak incelenmemiştir. Kapadokya da ki kaya içine oyulmuş siteler birbirine bacalarla bağlanmış çok katlı mekanlardır.Boşluklarında el ve ayak koyarak bir kattan diğerine geçmeyi sağlayan küçük oyuklar kullanılmıştır.

      KYME EVLERİ

   Orta dönem içine girmektedir.  Aliağa yolunda sol tarafta kalmaktadır. Kyme de liman çevresindeki bölgede Bizans konutları ortaya çıkarılmıştır. Burada, Ortaçağa ait bir kalenin içinde ve çevresinde konutlar vardır.   Kale içindeki mekanlar bir avlu etrafında toplanmıştır.  Bu mekanlardan bazılarının zemini taş döşemedir.   Kalıntıların içinde ocak ve seki gibi birimler çıkmıştır. Çok sayıda mutfak eşyası çıkmıştır. Sur dışındaki mekanlar, 8. ve 11. yy a tarihlendirilir. Sur içindeki mekanlar, 12. ve 13. yy a tarihlendirilir.

     METROPOLİS EVLERİ

       12. ve 13. yy a tarihlendirilir.  Bizans dönemine ait konutlar vardır. Son derece basit mekanlardan ibaret olup Bergama evleri ile benzerlikler gösterir.

      BERGAMA EVLERİ
      12. ve 13. yy a yani orta döneme tarihlendirilir. Bergama evleri orta dönemin ekolü olmuştur. Bugün orta Bizans dönemi evleriyle karşılaştırılır.Taş temel, kerpiç duvar tekniğiyle yapılır.Özelliksiz bir plan tipologisi yapılamayan konutlardır.Antik kentin üzerine oturan evler devşirme malzeme ile oluşturulmuştur. Evler gelir seviyesi düşük olan insanların evleriydi.  Evlerin yanında damlar vardır.çok fakir olan kişiler hayvanlarla yaşarlarç mutfak aynı bölmededir. Biraz daha iyi olan evler iki katlı olarak planlandığı görülür. Alt kat basıktır. İkinci katın zemini ahşaptır. L şekilli, karşılıklı, uzun birimler.


HİERAPOLİS EVLERİ

         İyonik Başlıklı Ev 
     Tiyatronun önündeki alanda yer alır. Bu kent peristly tiptedir. Konutların bazı odalarının zeminlerinde tuğla kaplar ve sekiler vardır. Ev m.s 2. yy a tarihlendiriliyor. Zeminde opus sectule tarzında döşenmiş freskolar vardır. 2 katlıdır. 6. yy a kadar kullanıldığı anlaşılmaktadır.
                 Roma Hamamı Koridor Kazısı
    1992-96 yıllarında yapılan kazılarda açığa çıkarılan Bizans konutunun duvarları Roma hamamının duvarına yaslanarak inşa edilmiştir. İnşa malzemesi olarak moloz taş ile inşa edilmiştir. Bol miktarda devşirme malzeme kullanılmıştır. Mekanların çok azı düzgün geometrik şekle sahiptir. Mekanları birbirine bağlayan koridorlar eğri büğrü ilerleyen genişliği değişken geçitler şeklindedir. Tabanları sıkıştırılmış topraktır. Ele geçen sikkeler ve seramikler ve duvar tekniğine göre yapılar orta Bizans dönemine tarihlendirilir. (11. – 12. yy )



"Bunlarda İlginizi Çeker"